Οι λέξεις κάτω από το μεγεθυντικό φακό...

Τέλος, ας πάμε στα προσεκτικά, ζυγισμένα και λακωνικά γραπτά που υπάρχουν στο ένθετο του CD που επιμελήθηκε ο φίλος Πάνος Σαββόπουλος. Παίρνω το μεγεθυντικό φακό και εστιάζω πάνω σε λέξεις/έννοιες...

ακραία εδώ υπάρχει ένα "παιχνίδι" με το επίθετο. Εγώ δε θεωρώ ακραίο το να είναι μιά γυναίκα λεσβία, αν ήταν η περί ου ο λόγος. Ούτε ο Πάνος το εννοεί. Εκείνο που, έμμεσα,
επισημαίνει είναι, η τόλμη που χαρακτήριζε τα ρεμπέτικα. Αν ο λεσβιακός έρωτας είναι ακραίος, τότε θα πρέπει να πάψουμε να μιλάμε με θαυμασμό γιά τη Σαπφώ. Ούτε θεωρώ ακραίο το μοίρασμα ενός άντρα από δυό γυναίκες. Οι στάσεις αυτές είναι καθαρά αντροκρατικές και υποννοούν, "εμείς φτιάξαμε τον κόσμο, εμείς κάνουμε ότι γουστάρουμε. Όταν κάνουν και οι γυναίκες το ίδιο, τότε το θεωρούμε ακραίο".

σπαρταριστές, αποκαλυπτικότατες περιπτώσεις το σπαρταριστές με παραπέμπει στην πλάκα γιά τα πάντα, χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας. Πέρα απ΄αυτό όμως με στέλνει ξανά πίσω στο χαρακτηρισμό "ακραία". Αυτό που είναι "ακραίο" γιά μας τους άντρες, αποτροπιαστικό και ότι άλλο, είναι και "αστείο", με την έννοια ότι του λείπει η σοβαρότητα. Την έννοια της σοβαρότητας εμείς την ορίζουμε πάλι. Όπως είναι γνωστό, οτιδήποτε περιβάλλεται με γέλιο απομυθοποιείται, χάνει βάρος, "κλαδεύεται". Δεν ανήκω στην κατηγορία αυτών που πιστεύουν ότι τα ρεμπέτικα είναι αστεία/πλακατζίδικα, μ΄αυτό τον τρόπο...

αποκαλυπτικότατες περιπτώσεις Αποκαλυπτικότατες, τί; Ότι υπήρχαν λεσβίες; Πάντα υπήρχαν όπως και πάντα υπήρχαν και ομοφυλόφιλοι άντρες, παντού. Άσχετα αν κάνουμε πως δε το βλέπουμε.

αντί να τη "συγυρίσουν" γιά την προσβολή Εδώ υπάρχει ένα "παιχνίδι" ακόμα με τη συμβολική έννοια του ρ. τριγυρίζω, που σημαίνει τιμωρώ και στην περίπτωσή μας, το ρήμα και ο επιμελητής εννοούν αυτό που λέει η Αγγελίτσα Παπάζογλου, να της βάλουν χέρι (ή να

τη βιάσουν, όχι γιά να την τιμωρήσουν, αλλά γιά να της δώσουν αυτό που πίστευαν - και πιστεύουν- ότι πραγματικά, στο βάθος του εαυτού της, επιζητούσε). Ο Π. Σαββόπουλος χτίζει

το συλλογισμό ότι οι γυναίκες του ’30 ήταν ισότιμες με τους άντρες και αυτοί τις δέχονταν. Έτσι, ενώ η αυτόματη αντρική αντίδραση θα ήταν να τη "συγυρίσουν" αυτή τη γυναίκα, "την πήραν με τις αγκαλιές και τα σορόπια" και μάλιστα τη φώναζαν "αγοροκοριτσάρα". Τελικά, εγώ δε συμφωνώ καθόλου ότι αυτή η γυναίκα ήταν λεσβία, όπως και δε πιστεύω ότι αυτές που αντίκρυζε ο Μάρκος να φοράν τραγιάσκες, ήταν λεσβίες. Απλά, το "γαργάλημα" του Τούντα με το "κι έχω γκόμενα μιά δούλα" είναι που το κάνει να φαίνεται έτσι, και αυτό εννοώ όταν λέω ότι δε μπορούμε να εμπιστευόμαστε τους στίχους των τραγουδιών και να εξάγουμε συμπεράσματα. Μιλάμε γιά εμπόριο και πωλήσεις...

Ακόμα, η φωτογραφία του ζεύγους Παπάζογλου είναι παραπλανητική σε τ σχέση με τα κείμενα. Η Αγγέλα Παπάζογλου, σύμφωνα με ότι εξάγεται από τις διηγήσεις της, ήταν μιά περήφανη, δυναμική και πεπειραμένη γυναίκα. Δε ξέρω αν της ταιριάζει ο όρος "ρεμπέτισσα", με όλη τη μυθολογία που κουβαλάει η λέξη. Έμεινε κοντά στον άντρα της, τον άκουγε, φονογράφησε ελάχιστα κομάτια. Προφανώς, δε την άφηνε ο άντρας της γιά να την προστατεύσει από τη βρωμιά του κυκλώματος και, ίσως να μην ήθελε και η ίδια, ενώ ήταν πολύ ικανή. Το ζεύγος δεν είναι καθόλου αντιπροσωπευτικό της άποψης που έχει το κείμενο του CD. Κάτι παραπλήσιο ισχύει και γιά τη Μαρίκα Φραντζεσκοπούλου (Πολίτισσα) γιά την οποία δε ξέρουμε τίποτα.

πίστη, απιστία, γάμος και προίκα Η πίστη και η απιστία είναι πολύ ρέουσες έννοιες, άπιαστα πουλιά. Η προίκα όμως, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, ήταν μιά κοινωνική στρατηγική, υπαγορευμένη από πολύ συγκεκριμένες καταστάσεις. Αυτοί/ές που υποστηρίζουν ότι σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, η προίκα (δηλ. αυτά που κατέχει η νύφη) δεν επηρρεάζουν, ψεύδονται ασυστόλως. Άλλωστε, η προίκα ήταν και ένα έμμεσο "φρένο" στο πιθανό διαζύγιο ( η σχέση των διαζευγμένων προς τους παντρεμένους, από 1 προς 108 που ήταν το 1951, αυξήθηκε στο 1 προς 40 το 1991 - βλ. http://www.iatrikionline.gr/IB_88/eidiko.htm) που θα οφείλονταν σε οικονομική στενότητα. Τέλος, ας μη ξεχνάμε ότι τότε (μόνο τότε;) η αγάπη δεν ήταν το πρώτο και κύριο έρισμα γιά την ένωση δύο ανθρώπων.

Ένα ακόμα θέμα είναι, οι περισσότεροι του ενός αγαπητικοί (γιαβουκλήδες) που αναφέρουν πολλά τραγούδια. Εκεί, χωρίς να είναι το ίδιο το γεγονός ακραίο ή σπαρταριστό, ανοίγονται κάποια άλλα παρακλάδια. Γιά να γίνω λίγο πιό ελαφρύς, αν μιλάμε γιά μέχρι τον αριθμό των δύο, το πράγμα είναι απόλυτα κατανοητό. νΈνας είναι αυτός που προτείνεται από την οικογένεια ή την προξενήτρα, γιά το καλό όλων, που σημαίνει αυτονόητα ότι είναι τακτοποιημένος και με καλές προοπτικές. Ο δεύτερος είναι η πραγματική αγάπη, ο έρωτας. Όταν πάμε και σ΄έναν τρίτο, σύμφωνα με τις γενικότερες κοινωνικές εμπειρίες, αν δεν είναι μιά ευκαιριακή σαρκική έλξη αλλά κάτι πιό σταθερό, πάμε κάπου αλλού. Δεν εκφράζω προσωπικές απόψεις.

Με όλα τα παραπάνω, δεν αρνούμαι ότι κάτι σημαντικό συνέβαινε στη δεκαετία του 30, όταν κατακάθησε λίγο ο κουρνιαχτός της Μεγάλης Καταστροφής του ΄22. Εξηγήσεις μπορούν να δοθούν πολλές. Ακόμα κι αν ήταν ένα θέμα μόδας το να γράφονται τραγούδια γιά γυναίκες που επαναστατούσαν, η ικανότητα, ο ζήλος και η "αυτοκριτική" των αντρών στιχουργών είναι αξιοσημείωτες, μέχρι μοναδικές. Γιά τα τραγούδια που περιγράφουν "μετωπικές συγκρούσεις", σα τα πραγματικά υπέροχα που διάλεξε ο Π. Σαββόπουλος, έχω πολλές υποψίες. Ένα που με πείθει πολύ περισσότερο είναι ένα κατοπινότερο τραγούδι του Στ. Χρυσίνη με τον τίτλο "Έξυπνη γυναίκα", τραγουδισμένο από την "εξαφανισθείσα" Δέσποινα Δοάνου και τον Βασίλη Τσιτσάνη, με τους παρακάτω στίχους:

Είμαι έξυπνη γυναίκα, σε παγίδες δε τσιμπώ

οι άντρες που εγνώρισα δε φέρθηκαν εντάξει

κι ο άτακτος ο θείος μου πολλά μ΄έχει διδάξει

Σ΄ότι λες δε δίνω βάση, κι άλλοι μου τα έχουν πει,

όλοι χρυσάφια τάζουνε, παλάτια και στολίδια,

βαρέθηκα ν΄ακούω πιά τα ίδια και τα ίδια.

Ασ΄το πονηροψιθύρι και στο κόλπο δε θα μπω,

είμαι γυναίκα έξυπνη και βάλτο στο μυαλό σου,

παράτησέ με ήσυχη και, άντε στο καλό σου