Το ρεμπέτικο είναι "άσχημο"...

η εικόνα είναι μιά καρικατούρα του Bartolomeo Passerotti (1500/1600)

Οι συζητήσεις γύρω απ΄το "ρεμπέτικο" είναι, κατά κανόνα, απίστευτα χαμηλού επιπέδου. Μόλις και μετά βίας στα διάφορα forum ανασύρεται κάποιο σοβαρότερο και διαφορετικό απ΄τα συνηθισμένα θέμα και αμέσως θα βρεθούν αυτοί που θα το ρίξουν στο πάτωμα, αλλάζοντας το θέμα της συζήτησης, ανεκδοτολογώντας, κοροϊδεύοντας ή, στην καλύτερη περίπτωση, σιωπώντας. Είναι πραγματικά κρίμα. Η πλύση εγκεφάλου της τηλεόρασης και τα υπέροχα σχολεία μας έχουν κάνει καλά τη δουλειά τους (με ει).


Το ρεμπέτικο βέβαια δεν είναι μόνο χορδές, μπουζούκια και φασουλομαγκιά. Οι άνθρωποι που το δημιούργησαν ήταν αυτοί που ήταν. Τώρα είναι δικιά μας υπόθεση να το πάμε πιό πέρα και να μπούμε μες την ψυχή τους.


Μπορεί να φανεί υπερβολικό αυτό που θα πω αλλά, το όλο πράγμα δίνει την εντύπωση της άρνησης να καταλάβει κανείς, να συνδυάσει, εμβαθύνει, κάτι περισσότερο από το πότε γράφτηκε το α τραγούδι και να παπαγαλίσει τους στίχους του β. Ανυπόφορη πλήξη...


Το παρακάτω λοιπόν κειμενάκι, ίσως και να μη χρειάζεται να διαβαστεί απ΄αυτούς που ασχολούνται με το ρεμπέτικο, γιατί δε νομίζω πως θα τους πει κάτι.


Είναι μιά μικρή προσπάθεια να δούμε, πως βιώνεται αυτή η μουσική απ΄αυτές/ούς που δεν έχουν παρά κατά λάθος περάσει δίπλα του και δεν έχουν προσβληθεί απ΄τον αγιάτευτο βάκιλλό του (ή νταλκά).


Ο Umberto Eco, ένας απ΄τους σημαντικότερους στοχαστές των καιρών μας, έχει εκδόσει ένα βιβλίο γιά την ιστορία της ασχήμιας (STORIA DELLA BRUTTEZZA). Αν και δεν έχω διαβάσει το βιβλίο, σκέφτηκα να τανύσω, να τεντώσω κάποιες λέξεις και έννοιες, μεταφέροντάς τες στην προβληματική του ρεμπέτικου.


Η έννοια του ωραίου είναι πολύ σχετική. Κάτι που είναι ωραίο γιά σένα, δεν είναι γιά μένα και τούμπαλιν.


Η έννοια του ωραίου είναι συνυφασμένη στη χώρα μας με κάποια ιδεατά μέτρα που μας έρχονται από την αρχαιότητα. Τα υπόλοιπα είναι θέμα διαπαιδαγώγησης, επιδράσεων του περιβάλλοντος που κρίνει κατά το δοκούν, επηρρεασμένο κι αυτό με τη σειρά του από κάποια μοντέλα που δίνονται έξωθεν και άνωθεν.

Η έννοια της λέξης "ωραίο/όμορφο" χρησιμοποιείται όπου και όπως νά΄ναι. Λέμε, "ωραίο/όμορφο φόρεμα", "ωραίο/όμορφο ηλιοβασίλεμα", "ωραία ιδέα", "ωραίο/όμορφο μουσικό κομμάτι". Ας σταματήσουμε στο τελευταίο.

Ο μέσος άνθρωπος που ακούει ένα τραγούδι συγκινείται από τη μελωδία, αλλά η ιδεολογία που του/της έχει εμφυτευθεί παρεμβαίνει και αντιδράει όταν οι στίχοι δε συμπίπτουν μ΄αυτήν.

"όταν καπνίζει ο λουλάς, εσύ δεν πρέπει να μιλάς..."

Ο μέσος άνθρωπος, που λέγαμε, όταν ακούσει αυτούς τους στίχους ενός, μάλλον αδιάφορου, τραγουδιού του Γ. Μητσάκη, μπλοκάρει τη διαδικασία ακρόασης και "κλείνει" ως ακροατής/τρια. Αυτά τα πράγματα δεν είναι "αξιοπρεπή" και δεν είναι "ωραία". Αν πρόκειται γιά γυναίκα ακροάτρια που έχει τεντωμένες τις κεραίες της και έχει ακούσει ότι το ρεμπέτικο είναι μισογυνικό, υποψιάζεται αμέσως ότι αυτό το "εσύ δεν πρέπει να μιλάς", απευθύνεται σε γυναίκα κι εκεί τελειώνει η ιστορία. Είναι πάμπολλοι/ες αυτοί/ές που, έχοντας ακούσει 3, 5, 10, 20 τραγούδια και τους έτυχαν τέτοια, διέγραψαν γιά πάντα τη λέξη ρεμπέτικο.

Δηλαδή, πώς αντιλαμβάνονται αυτοί οι άνθρωποι (δηλ. η συντριπτική πλειοψηφία) την έννοια "ωραίο" γενικότερα και ειδικότερα στο τραγούδι;

Γι αυτούς τα "ωραία" είναι μιά πεταλούδα, αλλά όχι μιά αράχνη. Ωραίο είναι ένα μικρό αρκουδάκι, αλλά όχι ένα τσακάλι. Χωρίζουν τη φύση σε "ωραία" και "άσχημα" είδη. Γενικότερα, "άσχημα" είναι όλ΄αυτά που δε θέλουν να τα βλέπουν, να τ΄ακούν. Μιά καλοβαλμένη νοικοκυρά που ψωνίζει με το καλαθάκι της στη λαϊκή, είναι κάτι φυσιολογικό και, κατά προέκταση, "ωραίο". Μιά φουκαριάρα συνταξιούχος που μαζεύει ότι πετιέται στη λαϊκή είναι "κρίμα", κατ΄επέκτασιν "άσχημο", δηλαδή θα προτιμούσαν να μη το έβλεπαν γιατί τους δημιουργεί και τύψεις.

Με μιά παραπλήσια λογική, "ωραία" τραγούδια είναι αυτά που μιλάν γιά τον αγνό, τον άδολο, τον ρομαντικό έρωτα, χρησιμοποιώντας "ωραίες" λέξεις, τραγούδια που μας κάνουν να ρομαντζάρουμε.

Αυτοί, οι ίδιοι άνθρωποι, κάθονται και τους κάνουν πλύση εγκεφάλου τα τηλεοπτικά κανάλια και βλέπουν ταινίες που περιγράφουν όλ΄αυτά που δε θέλουν ν΄αντικρύζουν καθημερινά. Αυτά όμως δεν είναι "δικά μας", είναι των "άλλων", πέρα μακριά... Άλλωστε, αυτά που βλέπουμε στις ταινίες δεν είναι αλήθεια, είναι η καλλιτεχνική απεικόνιση του "άσχημου" και γι αυτό, μπορούμε να το απολαμβάνουμε. Επιπλέον, οι αναγουλιαστικές διαφημίσεις που διακόπτουν τα φιλμς μας επαναφέρουν στην ωραία μας πραγματικότητα, δείχνοντας πόσο λευκά γίνονται τα ρούχα μας από το τάδε απορρυπαντικό...

Γι αυτόν και πολλούς άλλους λόγους, το ρεμπέτικο είναι "άσχημο". Επιμένει να μας θυμίζει αλήθειες του παρελθόντος, τύψεις που τις έχουμε απωθήσει και το χειρότερο, μας θυμίζει έμμεσα πως, πολλά απ΄αυτά που αγγίζει είναι και σημερινά προβλήματα και, το χειρότερο, πρόκειται και να χειροτερεύσουν, τα ναρκωτικά, ας πούμε. Α πα πα...

To κωμικό σ΄αυτή την ιστορία είναι ότι το όμορφο εξατμίζεται, ενώ το άσχημο παραμένει...

Στους νέους που όλ΄αυτά δε τους θυμίζουν τίποτα, που είναι μεγαλωμένοι με"σύγχρονα" προβλήματα, σ΄ένα κόσμο που η απεικόνιση της ασχήμιας γίνεται τέχνη, το ρεμπέτικο λειτουργεί σαν επαναστατικό, σαν κόντρα στη γενική δυσκοιλιότητα και παθητικότητα, ώσπου νά΄ρθει κι η δική τους σειρά να συντηρητικοποιηθούν.

Τους εύχομαι να μη φτάσει ποτέ αυτή η στιγμή και ν΄αντέξουν να πηγαίνουν πάντα κόντρα. Αμήν...