Timi Yuro, Ρίτα Αμπατζή

δυό μικρόσωμα κορίτσια

με μεγάλη φωνή

βλ. elkibra-Ritaabadzi.blogspot.com

Τα μεσημέρια ήταν καυτά κι ο θόρυβος των αυτοκινήτων στη λεωφόρο, κάτω από το μπαλκόνι, εφιαλτικός. Με κολλημένο τ΄αυτί στο ραδιόφωνο – βούβαλο που είχαμε, άκουγα τις τελευταίες επιτυχίες από τις ΗΠΑ που μεταδίνονταν από το σταθμό της αμερικάνικης βάσης. Το καθημερινό πρόγραμμα άρχιζε στις 16:οο και το παρουσίαζε κάποιος Tom de Castro. Ξετρελαμένος με τα τραγούδια τότε, αλλά και τώρα που καμιά φορά που τα βρίσκω στο youTube, χωρίς τη παραμικρή νοσταλγία, νιώθω πως πολλά ήταν εξαιρετικά. Και ένα μεσημέρι, βγαίνει ξαφνικά μιά φωνή τρομερή. Είχα μείνει κόκκαλο. Ήταν γυναικεία, αισθαντική, βαριά (σχεδόν ανδρική), θύμιζε φωνή μαύρης. Ήταν η Timi Yuro και το τραγούδι λεγόταν «I’m hurt» (1961, η τραγουδίστρια σε ηλικία 18 χρονών).

ακούστε το :

value="http://www.youtube.com/v/BPy-Memj0vE&hl=en&fs=1">


Μετά από μερικές μέρες ήρθε το δεύτερο, επίσης πολύ όμορφο.



Δεν ήξερα τίποτα γιά τα ρεμπέτικα τότε. Γρυ. Μόνο μιά φορά που μας πήγαινε ο πατέρας μου να φάμε στο Τουρκολίμανο, πού ήταν ψιλολαϊκό τότε, σταμάτησε στις Τζιτζιφιές, πάνω στό δρόμο. «Έλα, να δεις», μου είπε. Με ανέβασε πάνω στους ώμους του γιατί υπήρχε ένα ψηλό παραπέτασμα απο ξύλο και ψάθα(;) και είδα τη Νίνου και τον Τσιτσάνη να τραγουδάνε. Πατείς με πατώ σε ο κόσμος, σ΄ένα μικρό μαγαζί.

Πέρασαν «χιλιάδες» χρόνια από τότε.
Πριν δυό χρόνια, έγραψα ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας που μιλάει γιά τα ανδροειδή (που, όπου νά΄ναι, έρχονται). Η ιστορία εκτυλίσσεται στο 2250 μ.Χ.. Έγραφα για το πρώτο ανδροειδές που είχε κατασκευαστεί και ήταν γυναίκα. Πώς να την ονομάσω, σκεφτόμουνα. Μου ήρθε στο μυαλό ο Τάλως, ο μεταλλικός γίγαντας που, σύμφωνα με το μύθο, είχε κατασκευάσει ο Δαίδαλος και τον χάρισε στο Μίνωα. Ο Τάλος έτρεχε με γιγάντια βήματα γύρω-γύρω απ΄την Κρήτη γιά να την προστατεύει από εχθρικές επιδρομές Έφτιαξα το επίθετό της, Thalion.Το μικρό της όνομα; Δε ξέρω πως, μου ήρθε στο μυαλό το όνομα Τιμοθέα ( = τιμώ το θείο) και το έκοψα σε Timi.
Τις προάλλες, ψάχνοντας στο Διαδίκτυο, έπεσα πάνω σ΄ένα video με την Timy Yuro.
Timothea ήταν το πραγματικό της όνομα κι εδώ, ανοίγονται συγκινητικές πόρτες. Ο πατέρας της ήταν Ιταλός. Ίσως και η μητέρα της. Με το «συγκινητικές πόρτες» εννοώ τα λείψανα των απόηχων που πλανιούνται στον αέρα των χωριών της N. Iταλίας από τότε που υπήρχαν εκεί ελληνικές αποικίες.

Ας μου επιτραπεί μιά παρένθεση. Συνάντησα εδώ κι ένα χρόνο ένα νέο Αυγανό που μιλούσε 4-5 γλώσσες, είχε περιπλανηθεί και ζήσει στην Ευρώπη, ήταν σκοτωμένοι κι οι δυό γονείς του στον πόλεμο με τους Ρώσσου, είχε μεγαλώσει με τον παππού του. Ο παππούς λοπόν του διηγότανε γιά τον Μεγαλέξαντρο και του μάθαινε λίγα κουτσοελληνικά που είχε κρατήσει στο μυαλό από το δικό του παππού. Μου είχε φανεί τόσο αφηρημένο, να κάθομαι στη Σουηδία και να μου μιλάει ένας Αυγανός γιά τον Μεγαλέξαντρο...

Το πραγματικό της όνομα λοιπόν ήτανε, Rosemary Timothea Aurro Yuro. Γεννήθηκε στο Σικάγο το 1941. Μετακόμισε με την οικογένειά της στο Λος Άντζελες το 1952, όπου και άρχισε να τραγουδάει στο ιταλικό εστιατόριο που διατηρούσε ο πατέρας της. Πολλοί που άκουγαν τη φωνή της πίστευαν ότι ήταν μαύρη τραγουδίστρια. Yπόγραψε συμβόλαιο με την εταιρία Liberty Records το 1959. Συνεργάστηκε με το συνθέτη και παραγωγό Clyde Otis και 11 τραγούδια της πέρασαν στο top 100, ανάμεσα στο 1961 και 1965. Η μεγαλύτερη επιτυχία της ήταν το πρώτο της, το Hurt, που αναρριχήθηκε στο top 10. Eκείνα τα χρόνια η Brenda Lee ήταν, ίσως, η πιό δημοφιλής τραγουδίστρια, αλλά τα τραγούδια της Timi την συναγωνίζονταν με τον soul ήχο τους. Αποσύρθηκε γιά αρκετά χρόνια αλλά ξαναγύρισε στο προσκήνιο το 1980, με μιά 14μελή ορχήστρα, αλλά άρχισε να έχει προβλήματα υγείας. Οι γιατροί του Mount Sinai Hospital την εγχείρισαν και της αφαίρεσαν κόνδυλους από τον λάρυγγα και τον οισοφάγο. Επί 6 μήνες της απαγορευόταν ακόμα και να μιλήσει. Όταν επανήλθε η φωνή της πήγε στο Nashville και ηχογράφησε το All Alone Am I. Άρχισε να ταξιδεύει στο εξωτερικό όπου ήταν πολύ αγαπητή. Στο Rotterdam τραγούδησε μπροστά σε 20.000 θεατές. Τα συμβόλαια διαδέχονταν το ένα το άλλο, αλλά η επιτυχία της δε κράτησε γιά πολύ. Προς τα τέλη του ΄80 παρουσιάστηκαν ξανά τα προβλήματα στο λαιμό και άρχισε να ελαττώνει τις εμφανίσεις της. Στα τέλη του ΄90 οι γιατροί διέγνωσαν ένα επιθετικό καρκίνο στο λαιμό και στο λάρυγγα. Στις αρχές του 2002 της αφαίρεσαν το λάρυγγα γιά να τη σώσουν, αλλά μάταια. Η Timi πέθανε στο σπίτι της στο Las Vegas στις 30 Μαρτίου του 2004, σε ηλικία 63 χρονών.


Aκούγοντας την Timi Yuro που η φωνή της μοιάζει με κάποιες περιόδους της Ρ. Αμπατζή (ένα καλό παράδειγμα είναι το τραγούδι «Απόψε να μην κοιμηθείς") δε μπορώ ν΄αποφύγω την ακόλουθη σκέψη: ας υποθέσουμε ότι η μάνα Αμπατζή με τις δυό κόρες της είχε καταφέρει, πριν ή μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Μπορείτε να φανταστείτε μιά καριέρα της Ρίτας εκεί; Όχι μόνο μέσα στους κύκλους των Ελλήνων, αλλά μέσα στην αμερικάνικη πραγματικότητα . Θα μπορούσε κάλλιστα να είχε γίνει μιά πρώιμη Timi Yuro με τη φωνή που είχε. Αν είχε γίνει έτσι κι είχε πετύχει, θα την είχαμε στα όπα-όπα, μέχρι σήμερα. Γιατί; Γιατί αυτή η χώρα που «αντιπαθούμε» θα την είχε κάνει μεγάλη και, λόγω του μικρότερου ή μεγαλύτερου συμπλέγματος που έχουν όλοι οι λαοί απέναντι σ΄αυτό το απάνθρωπο μεγαθήριο, θα είμασταν περήφανοι. Κρατώντας τη ζωή της στην Ελλάδα, κέρδισε το ότι ξεχάστηκε. Έτσι ανταμοίβει η Ελλάδα, ιδιαίτερα όταν δε θεωρείσαι «γνήσιος/α Έλληνας/ίδα»...

Ας δούμε όμως ποιά μπορεί να είναι τα κοινά σημεία ανάμεσα σ΄αυτές τις δυό μεγάλες τραγουδίστριες.

Η Timi Yuro, άσχετα πόσο ήταν ενεργές μέσα της, είχε μεσογειακές καταβολές. Ήταν μικρόσωμη, όπως και η Αμπατζή. Είχε το ίδιο βάθος φωνής. Είχε μιά μεγάλη ανταγωνίστρια, την Brenda Lee, και είπε πολλά τραγούδια που είχε τραγουδήσει κι εκείνη, μιά σχέση ανταγωνισμού παρόμοια μ΄αυτή που είχε η Ρίτα με τη Ρόζα Εσκενάζι. Είχε μέσα της μεγάλο πάθος και τυραννούσε τη φωνή της, όπως και η Ρίτα. Στο τραγούδι «Just say I love him», (που μπορείτε να τ΄ακούσετε στο ΥouTube)τη στιγμή που λέει το «him», η φωνή της ραγίζει, με τον ίδιο τρόπο που ράγιζε και της Ρίτας. Είχαν κι οι δυό το ίδιο τέλος, καρκίνο του λάρυγγα... Η Timi έφυγε στα 63 της, η Ρίτα στα 66 της...