Tο σύνδρομο του "συγκλονιστικού" 

και ο Μάρκος Βαμβακάρης

Όσο κι αν ακουστεί τραβηγμένο απ' τ' αυτιά, είμαστε ακόμα "θύματα", σ' ότι αφορά (και) το ρεμπέτικο, του νόμου λογοκρισίας του Ι. Μεταξά (1937). Και ακόμα, "θύματα" του απόηχου της Καταστροφής του ΄22, του βάρους (αλλά και της πάσης φύσεως ΠΡΟΟΔΟΥ) πού έπεσε στην Ελλάδα από τον ερχομό τόσων ΕΛΛΗΝΩΝ προσφύγων από τη Μικρασία (ένας στους τέσσερεις κατοίκους στην Ελλάδα ήταν πρόσφυγας). Eίμαστε ακόμα "θύματα" της στάσης απέναντι στη μουσική τους που δε τη θεωρούμε δικιά μας, του τρόπου που τραγούδαγαν που δε τον θεωρούμε δικό μας, των εξαίσιων φωνών τους που δε μοιάζαν με τις φωνές της ελλαδίτικης μαγκιάς.


Τα λέω όλ' αυτά με τόση σιγουριά γιατί, τηρουμένων των αναλογιών, τα νιώθω στο πετσί μου, ζώντας σε μιά χώρα όπου ο ένας στους εννιά είναι ξένος. Η γλώσσα μου, η προφορά μου είναι άψογες, αλλά με βλέπουν σα ξένο σώμα (ΚΑΙ ΕΙΜΑΙ!) Λέω πράγματα που είναι ασυνήθιστοι ν' ακούν, τους μπερδεύω... Πρόβλημά τους. Αυτοί χάνουν, όχι εγώ...

 Στα 1932 λοιπόν, μετά και από επιμονή του ανοιχτομάτη και "πολύχρωμου" Μικρασιάτη Σπύρου Περιστέρη, ο Μάρκος Βαμβακάρης γράφει, σε ηλικία 27 χρονώ, τον πρώτο του δίσκο. Ο φουκαράς, ποτέ δε φανταζόταν ότι η βραχνή φωνή του θα άρεζε. "Όχι, αυτή τη φωνή σου θέλουμε", του είπαν. Και άρχισε ο άνθρωπος. Η συνέχεια είναι γνωστή.


Ο Μάρκος Βαμβακάρης θεωρείται σαν η αρχή του παντός, ο γενάρχης, ο Δίας, ο πρωτεργάτης, ό έτσι, ο αλλιώς, ο "Συμπαντάρχης", όπως τον βάφτισαν τελευταία στα chat foroum.


Ο άνθρωπος ήταν ταλέντο, όντως, και με φωτιά που τον έκαιγε. Και πονηρός και δημιουργικός και πολυμήχανος και με έμπνευση και... και... και...

Το σημείωμα όμως αυτό δεν έχει σα σκοπό να προστεθεί στα άλλα θριαμβικά και δοξολογικά. Αρκετά έχουν γράψει και πει άλλοι. Σκοπός είναι η εστίαση στο "σύμπλεγμα του συγκλονιστικού"

ΤΙ ΚΑΝΑΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΜΑΡΚΟ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ (σύμφωνα με στίχους του)

1. τον παίδεψαν
2. τον έκαναν κομμάτια
3. τού΄καναν πείσματα
4. τον βασάνισαν
5. του χαράμισαν τα νιάτα του
6. γύρισαν κι είπαν σ΄άλλους τι τού'χουν καμωμένα
7. τον πλήγωσαν
8. τον έκαναν να γυρίζει σα τρελό
9. τού'καψαν βαθιά τα σωθικά
10. τον μαράζωσαν
11. του την κοπάνησαν
12. τον καραβοτσάκισαν
13. τον φαρμάκωσαν
14. τον παλάβωσαν
15. του πέρασαν χαλκά απ' τη μύτη
16. τον νταλκάδιασαν
17. του λειώσαν το κορμί
18. του ραϊσαν την καρδιά και πολλά άλλα...

Οι περισσότερες απ' αυτές τις φράσεις είχαν ήδη τραγουδιστεί στα μικρασιάτικα τραγούδια, αλλ' αυτό δε λέει τίποτα. Ο Μάρκος συνέχισε μιά παράδοση, βάζοντας μιά δυνατή προσωπική σφραγίδα. Τα διάφορα δημοσιεύματα, μονογραφίες, αφιερώματα κλπ. γιά το Μάρκο, εστιάζουν πολύ σ΄αυτά που πέρασε, σ΄αυτά που τράβηξε. Εκεί βρίσκω μιά κακοσκηνοθετημένη δραματουργία, μιά υπερεξογκωμένη υπερβολή και, αυτό είναι που ονομάζω "σύνδρομο του συγκλονιστικού". Ο Μάρκος δε τράβηξε κάποια ιδιαίτερα βάσανα που δε τα τραβούσαν άλλοι, εκείνες τις εποχές (και όχι μόνο).


Aυτό που είναι πολύ σημαντικό και μοναδικό με το Μάρκο είναι δυό πράγματα που τόλμησε: 


1. έκθεσε την προσωπική ζωή του στο φως μέσα απ' τα τραγούδια του και,
2. έκανε κάτι που κανένας άντρας (και δη πατέρας) δε τολμάει να το κάνει. Διηγήθηκε τις περιπέτειές του. Εννοώ την εξάρτηση από το χασίσι και τις ερωτικές του περιπέτειες. 


Οι όμοιοί του κάναν τα ίδια, αλλά δε τόλμησαν, γιά διάφορους λόγους. Ο Μάρκος τό'κανε και δε περιαυτολόγησε. Εκεί, του αξίζει ένα μεγάλο ΜΠΡΑΒΟ! Οι "δραματουργίες" γι αυτά που "πέρασε" απ' τις γυναίκες, δε χρειάζονται. Άλλωστε, ο τρόπος που σχολιάζονται κρύβει (τι κρύβει, μπαμ κάνει) τον υπόγειο τρόμο γιά το γυναικείο φύλο, αυτό το "αναγκαίο κακό", όπως γράφαν στην αρχαιότητα. Ο Μάρκος τουλάχιστο τόπε ανοιχτά, "εγώ τις φοβάμαι τις γυναίκες". Αυτό, κανείς άλλος δε το ξεστόμισε.


Τελειώνοντας, οι "περιπέτειες" του Μάρκου δεν είναι "συγκλονιστικές". Είναι οι περιπέτειες ενός ανθρώπου που μπήκε με τα μούτρα μες τη ζωή και γνώρισε την πιάτσα απ' την καλή της. Και όλο αυτό το΄κανε έργο. Δε μας αρκεί αυτό; 


Και, για να πούμε "του στραβού το δίκιο", αυτά που "πέρασε ο Μάρκος ακούγονται αστεία αν τα συγκρίνουμε μ΄αυτά που πέρασαν οι ΕΛΛΗΝΕΣ πρόσφυγες, επειδή κάποιοι χτίζαν όνειρα κι όταν αυτά γκρεμίστηκαν τους παράτησαν σύξυλους, μπήκαν στα πλοία τους και γύρισαν πίσω, αφήνοντάς τους στα μαχαίρια και στις φλόγες...