Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου 2008

Ρεμπέτισσες και νεο-ρεμπέτισσες- Η τρομερή Σωτηρία Μπέλλου και οι περιπέτειες γυναικών

1. Στρατιωτικό σώμα Βορειοκορεατισσών που παρελαύνουν, με βήμα χήνας, στρέφοντας την κεφαλή προς την εξέδρα των επισήμων, όπου δεν παρίστατο ο αγαπημένος (;) ηγέτης τους.


2. "Αυτό" είναι μιά γυναίκα από το Δυτικό κόσμο. Διαφημίζει πλεκτά φορέματα...


3. Η Σωτηρία Μπέλλου σε νεανική ηλικία


4.


Πάνω: Στελλάκης Περπινιάδης, Ορφέας Κρεούζης, Εβραίος -
Κάτω: Λαύκας, Μπέλλου, Αργύρης Βαμβακάρης, Μουσούτης
(Μοσχάτο 1949)

Τα Πασόκια και η Μπέλλου, όπως τη θυμούνται οι νεότεροι/ες

Βορειοκορεάτισσες, ανδρόγυνα μοντέλα, Σωτηρία Μπέλλου. Πάει, τρελαθήκαμε; Όχι. Η "παραληρηματική οπτική", όπως σημειώνεται στα δεξιά του blog. Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα σ΄όλ΄αυτά; Όχι. Κι όμως, ναι...

Άλλη μιά "παραληρηματική" ανάρτηση λοιπόν. Το παρακάτω φαίνεται, ως συνήθως στα blogs μου, να ασχολείται με το θέμα του "ρεμπέτικου". Το κάνει, εν μέρει, αλλά κύριος σκοπός του είναι το θέμα των ρόλων των φύλων, ιδιαίτερα του γυναικείου. Δε παρακολουθώ τον ελληνικό Τύπο, αλλά θα εκπλησσόμουνα αν μάθαινα ότι κάτι τέτοιο συζητιέται. Η Ελλάδα φαίνεται να είναι σίγουρη πως τέτοιο θέμα δεν υφίσταται, πέρα απ΄το ότι πολλοί/ές ενοχλούνται με την ολοένα και αυξανόμενη αντιπροσώπευση των ομοφυλόφυλων, εννοώ των ανδρών, στη βραδινή πλύση εγκεφάλου της τηλεόρασης.Ο Δυτικός κόσμος όμως, στον οποίο θεωρούμε ότι ανήκουμε, περνάει μιά βαθιά κρίση σ΄ότι αφορά την ταυτότητα, στο πως θα είναι η αυριανή γυναίκα, ο αυριανός άνδρας και, πως θα είναι οι σχέσεις μεταξύ τους. Ίσως εμείς θεωρούμε ότι αυτά είναι προβλήματα των χλιαρών "κουτόφραγκων", ενώ εμείς είμαστε θωρακισμένοι.

Κάποτε, η κωμική περίπτωση Στ. Παττακός της χουντικής τριανδρίας, είπε σ΄ένα λόγο του στην Άνδρο πως,
«πρέπει να κλείσωμεν και να θωρακίσωμεν τα σύνορά μας, ώστε να μην επιτρέχωμεν εις τον πληθωρισμόν να εισέλθει»...

Έτζι λοιπόν, μέσα απ΄τα πλαίσια του «ρεμπέτικου», ξετυλίγονται κάποιες απλές σκέψεις σχετικά με το αν οι θηλυκές λάτρεις αυτής της μουσικής έλκονται προς εκείνες τις τραγουδίστριες που ήταν κοντύτερα στο ανδρανδρικό μοντέλο της μαγκιάς. Επιπλέον, στην περίπτωση Νίνου, στο μοντέλο της ευαίσθητης, παιχνιδιάρας, ναζούς αλλά και «σκληρής» «κούκλας» που στο τέλος χάνει το παιχνίδι και μένει με τη μπετούγια στο χέρι, δυστυχώς...

Πάντα πίστευα ότι οι δρόμοι της απελευθέρωσης των γυναικών δε θά΄πρεπε να περνάνε μέσα από μιά αντιγραφή των ανδρικών συμπεριφορών και καμωμάτων. Δε μου πέφτει λόγος βέβαια, απλώς κάνω κάποιες σκέψεις. Απ΄την άλλη μεριά, είναι λογικό να συμπίπτουν οι δρόμοι, ωσότου να φτιάξουν οι γυναίκες τη δική τους, την κατα-δική του φόρμουλα γιά να «ξανασυναντήσουν» τους άντρες σε μιά νέα βάση.

Η λέξη «ρεμπέτισσα» φοριέται αρκετά τα τελευταία χρόνια μέσα στους γνωστούς κύκλους. Μέσα στο γενικό μπέρδεμα εννοιών και ρόλων που υπάρχει, δημιουργείται μιά θολή εικόνα που απαρτίζεται από «στοιχεία» που ανασύρονται από στίχους τραγουδιών που έγραψαν άντρες, και από κάποιες γυναίκες από την παλιότερη εποχή που επέζησαν και «επέβαλλαν άποψη». Μιά τέτοια ήταν η τρομερή Σωτηρία Μπέλλου που ήταν ρεμπέτισσα με τα ούλα της.

Τι είναι όμως ρεμπέτισσα και τι ήταν η Μπέλλου;

Ρεμπέτισσα, γενικά και αόριστα, ήταν αυτή η γυναίκα που ξεσπάθωσε, εγκατέλειψε τους παραδοσιακούς ρόλους, έγραψε στα παλιά της ποδηματάκια την τρέχουσα, δυσκοίλια, «ηθική» και «βγήκε έξω». Μπήκε στη μαγκιά, ή κι αν δε μπήκε, είχε συμπεριφορές μαγκίτικες, ελεύθερες σχέσεις, δε την ένοιαζε η φήμη της, δεν έσκαζε να παντρευτεί, δεν ανεχόταν προσβολές και δε τηρούσε τα αναμενόμενα προσχήματα
.
Εντάξει ως εδώ;

(Αν δεχτούμε τα παραπάνω τότε, μπορούμε να αστειολογήσουμε λέγοντας πως η σημερινή Ελλάδα είναι γεμάτη από νεαρές νεο-ρεμπέτισσες...)

Από κει και πέρα ανοίγουν άλλες λεπτομέρειες. Δηλαδή, αυτές οι γυναίκες δε νοιάζονταν γιά την εμφάνισή τους; Φορούσαν και αντρικά ρούχα; (αυτό ήταν άλλωστε κομμάτι της μόδας του ΄30, εισαγμένο απ΄το εξωτερικό διότι, ως γνωστόν, εμείς απλώς εισάγουμε). Μιλούσε χρησιμοποιώντας ανδρικές εκφράσεις; Απέβαλλε το γυναικείο τρόπο περπατήματος και υιοθέτησε περισσότερο τον ανδρικό, έτσι γιά ν΄αντιδράσει; Καθόταν σταυροπόδι ή με ανοιχτά τα πόδια, πάλι έτσι για ν΄αντιδράσει; (Ξέρω ότι λέω ανοησίες, απλά προβοκάρω.

Αν έκανε τέτοια κακά πράγματα την περίμεναν διάφορα κοσμητικά επίθετα όπως, «αγοροκοριτσάρα». «πλακομουνού» και άλλα τέτοια. Αυτά είναι απλές υποθέσεις και καθόλου σίγουρο δεν είναι ότι εκτοξεύονταν, στο βαθμό τουλάχιστο που σήμερα, στην εποχή της «απελευθέρωσης» των πάντων, φοριούνται χύδην στις γυναίκες...

Η Σωτηρία Μπέλλου βρισκόταν πέρα απ΄το γυναικείο φύλο. Αυτό δεν έχει καμιά σημασία, αλλά ταυτόχρονα έχει,γιατί υποβοηθάει στην εξήγηση της πλατιάς, κατοπινότερης παραδοχής της, πέρα από τις αναμφισβήτητες ικανότητές που είχε.

Η Μπέλλου είχε δυό φωνητικές περιόδους. Την παλιότερη που χαρακτηριζόταν από μιά σημαντικά λεπτότερη και άψογα δουλεμένη φωνή, και την υστερότερη όπου απόκτησε ένα σταθερό και σιδερένιο μέταλλο που «προμήνυε», αντίστοιχα με την περίπτωση της Ρίτας Αμπατζή, κάποιο πρόβλημα στις φωνητικές χορδές που καθόρισαν και το τέλος της.

Θα αποτολμούσα κάποιες σκέψεις. Η κατοπινότερη φωνή της (προοδευτικά, απο το ΄60 και μετά (;) ήταν σπάνια, απ΄αυτές που δεν υπάρχουν πιά και, έξω απ΄όλα τ΄άλλα (δυναμική παρουσία, προωθητικούς μηχανισμούς της αγοράς κλπ.), αρκούσε γιά να τραβήξει την προσοχή αυτών που την αγνοούσαν. Κάτι άλλο είναι πως, αν είχε διατηρήσει το μέταλλο της παλιότερής της φωνής δεν είναι καθόλου σίγουρο, κατά τη γνώμη μου, ότι θα είχε τόση επιτυχία.

Ακούστε δυό πολύ όμορφα τραγούδια της παλιάς της φωνής, και του δυό του Τόλη Χάρμα.

Άσχημες πληροφορίες (1948)
Η καταιγίδα (1948) - προσέξτε πόσο όμορφη δεύτερη φωνή κάνει ο Χάρμας
Ένα παράδειγμα με την κατοπινότερη φωνή της Μπέλλου, θα βρείτε ανάμεσα από τα δυό παρακάτω video.

Η Μπέλλου λοιπόν αρέσει πολύ στα νέα κορίτσια που αγαπούν το "ρεμπέτικο". Τη θεωρούν πολύ μάγκισσα (και ήταν), πολύ ρεμπέτισσα (και ήταν), πολύ ντερμπεντέρισσα (και ήταν). Είναι σαφές ότι προβάλλουν επάνω της τη δική τους επανάσταση στο κατεστημένο (και καλά κάνουν). Η Μπέλλου όμως ήταν πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Kρατούσε καλά κρυμένη τη γυναικεία της φύση και ευαισθησία, αλλά το πάνω χέρι έπαιρνε ο άλλος εαυτός της και το σκληρό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινήθηκε. Έδρασε σαν άντρας, επί ίσοις όροις με τους αρσενικούς συναδέλφους της. Παρέμεινε σταθερή και συνεπής ως το τέλος, τανύζοντας τη μοίρα της και καταστρέφοντας τον εαυτό της.
Αρθρώνω τέτοια επικίνδυνα και παρεξηγήσιμα πράγματα, όχι γιά να μπω και να εκφέρω γνώμες γιά τον προσωπικό ιστό της Μπέλλου. Καθόλου δεν έχω τέτοια πρόθεση. Θέλω μονάχα, παίρνοντας σαν αφορμή αυτή τη γυναίκα να πω ότι,

το πέρασμα των γυναικών μέσα σε ανδρικά τοπία και η ενσωμάτωση αρσενικών συμπεριφορών, είναι ένα παιχνίδι με τη φωτιά και η κατάληξή του είναι η απανθράκωση. Εμείς οι άντρες είμαστε σκληρά, μοναχικά και αυτοκαταστροφικά όντα. Εν μέρει, προγραμματισμένοι έτσι από τη φύση και εν μέρει, θολώνοντας τη μοίρα μας με όλα τα λάθη του ανδροκρατικού, δυστυχισμένου πολιτισμού που χτίσαμε. Οι γυναίκες που παν να ταυτιστούν με τη δική μας μοίρα, είναι καταδικασμένες στο κάψιμο και στη μοναξιά.
Τα σκληρά γυναικεία πλάσματα που σκιαγραφήθηκαν στην τριλογία του "Alien" μπορεί να είναι το μέλλον, αλλά αυτό το μέλλον είναι σκοτεινό και χωρίς ελπίδα.
Η σημερινή γυναικεία "καλωδίωση" στο μοντέλο της "νεο-μαγκιάς" (μιά ήδη ξεπερασμένης και μπαγιάτικης ουτοπίας), το ψάξιμο της κλονιζόμενης θηλυκότητας και η ταύτιση με το μοντέλο "ρεμπέτισσα", είναι αδιέξοδο. Αυτό που περιμένει στο τέλος του δρόμου είναι ένας τοίχος με δύο μικρές πόρτες. Η μία βγάζει στην υποχώρηση σε ένα γάμο αλα ελληνικά και η άλλη, στη μοναξιά και την αυτοκαταστροφή.

Γιά να μη νομιστεί ότι ηθικολογώ, ή ότι έχω πατριαρχικό τόνο, δημοσιεύω τους στίχους από το "Κουτσαβάκι" (1923)(παραδοσιακό) που, κατά τη γνώμη μου, μέσα από τους "αδέξιους" στίχους του, εκπέμπει σήματα γιά το αδιέξοδο που έλεγα πριν...

Κουτσαβάκι ήμουνα, δε γροικούσα* στη ζωή μου,
με πιστόλια έπαιζα μέρα νύχτα τη ζωή μου.

Κουτσαβάκι ήμουνα, δε γροικούσα στη ζωή μου,
με πιστόλια έπαιζα τη λατρευτή ζωή μου.

Πάντοτε έπαιζα χαρτιά εις τα χαρτοπαίγνια,
βάστα, αμάν, βάρδα, έλεγα, άλλος έχασε παρά.
- Ίσα, ρε μάγκα!

Στρι, στρι, έλεγαν αυτοί, στρίβε βρε παλληκαρά μου,
στρι, στρι, έφευγα κι εγώ, γιατί δεν επέρναγ΄η μπογιά μου.

Μόλις τά΄παιρνα απ΄αυτούς, τα πλυμένα μου τα ρούχα,
γύρευα να βρω αλλού να τραβήξω την κουμπούρα.

Όλο το καπέλο έφτιαχνα να τους πάρω τον αέρα,
μην τυχόν και κουνηθεί κανείς, σταματάτε λέω, πέρα, πέρα.

Στρι, στρι, έλεγαν αυτοί, στρίβε βρε παλληκαρά μου,
στρι, στρι, έφευγα κι εγώ, γιατί δεν επέρναγ΄η μπογιά μου.
*(α)γροικάω = 1 ακούω2. πληροφορούμαι 3.αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω4. αισθάνομαι 5. μυρίζω, νιώθω με την όσφρηση
Πλησιάζοντας στον επίλογο

Η επιστροφή στο "ρεμπέτικο", με την έννοια της αέναης επανάληψης των τραγουδιών και τις μιμήσεις των συμπεριφορών της τότε εποχής, είναι ένας μάταιος, αδιέξοδος δρόμος. Η υπόθεση, ουσιαστικά, έκλεισε τον κύκλο της, με τους Γκολέ και Αγάθωνα που μιμήθηκαν σχεδόν τέλεια τους παλιούς,, ιδιαίτερα ο πρώτος,. Η μόνη μουσική ελπίδα, σ΄ότι αφορά αυτού του είδους τη μουσική, είναι το σκύψιμο στον πλούτο των Μικρασιάτικων και η χρήση της εμπειρίας του πειραιώτικου γιά να βρεθεί το επόμενο βήμα. Το πείραμα του Χατζηδάκη με τις "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη" έδειξε τότε ένα δρόμο που όμως δε βρήκε συνεχιστές.

Δείτε και ακούστε την τραγουδίστρια Lisa Gerrard










(συνεχίζεται)






1 σχόλιο:

offshore είπε...

Μπροστά στην απόλυτη καταπίεση και στον απόλυτο συμβιβασμό η μοναξιά μπορεί να φανεί σαν ευλογία.