Ο Έλληνας και η μαμά του (1)

το σκίτσο είναι ενός Σουηδού σκιτσογράφου (που δυστυχώς δεν έχω κρατήσει το όνομά του) και δημοσιευμένο πριν κάποια χρόνια στην πρωινή σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter. Αποτελούσε εικονογράφηση ενός άρθρου γιά την Ελλάδα

(από το δισεύρετο βιβλίο "ΟΙ ΚΑΚΟΜΟΙΡΟΙ ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ...", Κ. Λαδόπουλος, εκδ. ΕΞΑΝΤΑΣ, Αθήνα 2001)

"Μητέρα, εσύ 'σαι απ' όλες τις αγάπες πιό μεγάλη...",

(μεταπολεμικό τραγουδάκι)

Το κράτημα του ανήσυχου λαού μας επί 400 χρόνια απ' την Οθωμανική Αυτοκρατορία μας δημιούργησε διάφορα συμπλέγματα απέναντι στους "Φράγκους" που ακόμα τα πληρώνουμε. Αυτός είναι ένας απ' τους πολλούς λόγους που γινόμαστε έξω φρενών κάθε που θα πέσει στην αντίληψή μας να λέγεται κάτι αρνητικό γιά την Ελλάδα, προερχόμενο εξ Εσπερίας. Γιά τον μέσο Ευρωπαίο, που δεν έχει ιδέα γιά τις πολιτικές συνωμοσίες που εξυφαίνονται εναντίον πχ. της Ελλάδας, είναι ολωσδιόλου ακατανόητη αυτή η υπερευαισθησία μας και ούτε καταλαβαίνουν ντιπ από προβλήματα όπως αυτά των Σκοπίων. Ξέρω πως αυτό ακούγεται υπεραπλουστευμένο. Όπως και νάναι απεμπολήσαμε επί δεκαετίες γραπτά και γνώμες ξένων που έσκυψαν, αγάπησαν αλλά και εκμεταλλεύτηκαν τον τόπο. Τους βαφτίζαμε Φιλέλληνες όταν μας δοξολογούσαν και Ανθέλληνες μόλις τολμούσαν να εκφέρουν κριτικό σχόλιο. Πιστεύω πως χάσαμε απ' αυτό. Ο Έλληνας άλλωστε, αν και έχει αυτό το μοναδικό χαρακτηριστικό να γκρινιάζει με τον τόπο του και να κρίνει τους συμπολίτες του, δε φημίζεται γιά τις επιδόσεις του στην αυτογνωσία. Όταν κριτικάρει, δίνει την εντύπωση ότι μιλάει γιά όλους τους άλλους εκτός απ' τον εαυτό του, ή αναφέρεται σε σειρές ελαττωμάτων σα να είναι αρρώστειες που κανένα φάρμακο δε μπορεί να τις γιατρέψει. Ίσως και νά'χει δίκιο. Τα τελευταία όμως χρόνια που έχουμε καταλάβει ότι τα περιθώρια στένεψαν απελπιστικά, παρόλο που εξακολουθούμε τον αιώνιο ομφαλοσκοπισμό μας, είμαστε κάπως πιό ανοιχτοί σε κρίσεις που έρχονται έξω απ' τα σύνορα της Ελλάδας. Υπάρχουν όμως κάποια θέματα-ταμπού που δε τα αγγίζουμε. Ένα απ' αυτά είναι το φλογερό θέμα της μάνας.

Μεταφέρω εδώ ένα απόσπασμα από το βιβλίο Το ελληνικό καλοκαίρι του Ζακ Λακαριέρ, (Αθήνα 1980, εκδ. Χατζηνικολής), που τον έχουμε επανειλημμένα τιμήσει γιά τον φιλελληνισμό του.

Γιά να τοποθετήσουμε πριν απ' όλα χρονικά την περιγραφή, αναφέρω ότι το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε στα γαλλικά το 1975 και ο συγγραφέας αρχίζει λέγοντας: "Έκανα το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα στα 1947, και το τελευταίο το φθινόπωρο του 1966"

"... Από την άλλη μεριά ένα τεράστιο παιδί δεκάξι ή δεκαεπτά χρονών, γιός παραθεριστών απ' την Πάτρα, σπάει με μανία τα νύχια του καθαρίζοντας φιστίκια. Πρόσωπο από τώρα πρησμένο, χειρονομίες πιασμένες, χαμένος μέσα στο λίπος του μάγουλου, ηλίθιος, ιδιότροπος, θρεμένος κατά τα φαινόμενα με χυλοπίτες, μουσακά, παστίτσιο και τις άλλες χριστιανομωαμεθανικές λιχουδιές που τώρα και αιώνες κατασκευάζουν το λίπος των σπιτόγατων Ελλήνων.

Απέναντί του, η μάνα του, ματρώνα χωρίς σχήμα, μπουκωμένη κι αυτή από κανταϊφια, μπακλαβάδες, γαλακτομπούρεκα και αμυγδαλωτά, απ' όλ' αυτά τα σερμπέτια που συνεργάζονται στην κατασκευή των εύσωμων καλλονών που εξακολουθούν να είναι της μόδας σε τούτη τη χώρα. Απ' αυτά τα αδηφάγα και κοιλιόδουλα τέρατα, εικόνα μάλλον κλασσική της μικροαστικής Ελλάδας - που όλα τα χρωματοσώματά τους θα πρέπει να περικλείουν παχύσαρκα γονίδια έτσι όπως μπουκώνονται σαν ανθρώπινες χήνες - βγαίνουν φωνίτσες λεπτές, που δεν τις περιμένεις.

Λέω μέσα μου πως αν πάρεις και κολλήσεις μαζί μάνα και γιό θα αναπαράσταιναν τέλεια αυτές τις ανδρόγυνες φούσκες με τα τέσσερα χέρια και τα τέσσερα πόδια που φανταζότανε ο Πλάτωνας στην αρχή του κόσμου. Καταλαβαίνεις πως δημιουργείται, πως σχηματίζεται αυτό το αχώριστο ζεύγος που αποτελούν στην Ελλάδα μία μητέρα με το γιό της, που καμία χειρουργική επέμβαση - σαν αυτή που εκθειάζει ο Σωκράτης στο Συμπόσιο - δε θα μπορούσε ποτέ να χωρίσει.

Γιά να πούμε την αλήθεια, δεν πιστεύω να ήταν έτσι στους αρχαίους χρόνους, γιατί η οικογένεια δεν έπαιζε τότε το ρόλο που παίζει σήμερα. Η σύζυγος και μητέρα δεν ήταν πάντοτε μόνη στο σπίτι, ο πατέρας είχε συχνά σπιτωμένη μιά παλλακίδα "γιά τις καθημερινές φροντίδες", όπως έλεγε ο Δημοσθένης. Και επίσης το παιδί ξεκολλούσε γρήγορα από την πυγμή της οικογένειας και έμπαινε πολύ γρήγορα κάτω από την επιρροή της πολιτείας, της συλλογικής εκπαίδευσης. Είναι ο Χριστιανισμός που, και σ' αυτήν εδώ την περίπτωση, κάνοντας τον γάμο ένα άλυτο μυστήριο, δημιούργησε το κοινωνικό τέρας της οικογένειας τερατωδία που ο Έλληνας άντρας μεγάλωσε κι άλλο, δίνοντας στη γυναίκα τα καθήκοντα του σπιτιού και περνώντας ο ίδιος τον περισσότερο καιρό έξω απ΄αυτό. Σ' αυτό έγκειται τελικά η πραγματική φρίκη της κάθε αιμομιξίας: σ' αυτή την παράδοση που από τη μία μεριά υποχρέωσε μάνα και γιό να ζούνε μαζί σ' ένα σπιτικό απ' όπου λείπει πάντα ο πατέρας, και σ' αυτό το αναπόφευκτο που από την άλλη μεριά ορίζει να μην μπορείς ποτέ να διαλέξεις τη μητέρα σου. Ποιά ομορφιά μπορεί να πάρει η αιμομιξία όταν η μάνα είναι σαν αυτό το φρικιαστικό και αηδιαστικό Πράγμα που, απέναντί μου, σ' αυτόν τον καφενέ της Περιστέρας, κλωσσάει με τα μάτια το γιό της ενθαρρύνοντάς τον στις μανίες του;

Ας φανταστούμε την ιστορία του Οιδίποδα μεταφυτευμένη στην σύγχρονη Ελλάδα: μιά παχύσαρκη και τερατώδη Ιοκάστη, μπουκωμένη από μπακλαβάδες, να φροντίζει έναν αποβλακωμένο Οιδίποδα που τρώει τα νύχια του.

Τέτοια ήταν εκείνο εκεί το βράδυ, μετά τα μαγικά τραγούδια της Αγγελικής, η οιδιπόδεια εικόνα που μου προσέφερε εκείνος ο χωριάτικος καφενές: μιά απαράδεκτη και απογοητευμένη μάνα, έναν πατέρα ανύπαρκτο και αναμφίβολα ανίκανο, και ανάμεσά τους, ένα παιδί με κλασσικά απωθημένα, να προπονείται γιά βλάκας, με δυό λόγια, το τυπικό τρίο της μικροαστικής ελληνικής οικογένειας..."

Όσο κι αν τα Ινστιτούτα αδυνατίσματος δίνουν και παίρνουν, όσο κι αν πολλοί σημερινοί κανακάρηδες γυμνάζονται, μη μου πείτε ότι το παρακάτω απόσπασμα δε θυμίζει τίποτα...

(συνεχίζεται)