Μανές

Λυπάμαι (;) γιά τις "παραληρηματικές" - θα μπορούσε να πει κανείς- αναρτήσεις μου αλλά, "αφού ο κόσμος παίρνει ένα παραληρηματικό δρόμο, εμείς πρέπει να υιοθετήσουμε μια παραληρηματική οπτική"(Baudrillard). Διαβάστε τις παρακάτω κρίσεις-αρλούμπες του σπουδαίου σαχλαμάρα Ζαχαρία Παπαντωνίου που μας τον σέρβιραν στην παιδική μας ηλικία (και όχι μόνο...). Ναι μεν γράφτηκαν το 1938 αλλά απηχούν, άμεσα ή έμμεσα, και τις γενικότερες απόψεις ενός σημερινού μέσου Έλληνα, ιδιαίτερα οι τελευταίες γραμμές του.

"Ελεύθερο Βήμα", (3-7 -1938)

"Μ΄όλο το σέβας μου στην γηραιά Ανατολήν, δεν κατάλαβα ποτέ τον αμανέ. Είναι το πιό ασύδοτο έργο που βγήκε ποτέ από ομάδα ανθρώπων. Φίδι ήχου, σέρνεται, κουλουριάζεται, ξετυλίγεται και δέρνεται. Τελώνιο της Χαλιμάς, χυμά στο ύψος, γυρίζει πάλι με το κεφάλι κάτω, ή ακινητεί στο διάστημα καθώς οι καπνοί που χωρίς να πάρουν μορφή αργοσέρνονται ψηλά, ώρες πολλές, ώσπου χάνονται. Καμμιά γραμμή, καμιά ιδέα, κανένας χαρακτήρας. Ούτε αρχή, ούτε τέλος. Αποθέωσις της νάρκης και της ακινησίας. Είναι η αβουλη και η παράλυτη καμπύλη, η σπείρα, δηλαδή το κέντημα εκείνο των πρωτόγονων λαών, που δεν κινείται από καμιά ιδέα, είναι καταδικασμένο να περιστρέφεται επ΄άπειρον γύρω στον εαυτό του. Την σπείρα την απαντούμε στο κέντημα, στο κόσμημα των πληθυσμών που δεν είχαν πλαστική ικανότητα. Μεταφερόμενη στον ήχο, στην έρημο της Αραβίας, στη ραθυμία και στη μοιρολατρεία της Ανατολής, γίνεται το ατελεύτητο και το απερίγραπτο μηδέν που λέγεται αμανές. Λαός όμως που συνθέτει στη χοχλαστή τούτη μελωδία τούτη τη διήγηση των παθών του είναι, όπως λέμε στην Ευρώπη (...), εκτός πολιτισμού.

Mετά απ΄αυτά τα εισαγωγικά "δοξαστικά λόγια, 

σας δίνω ν΄ακούσετε έναν υπέροχο μανέ
Προσέξτε πόσο άψογα ζυγισμένη είναι η φωνή του Δ.Α.
Ουσάκ μανές
1929
σύνθεση, τραγούδι: Δ. Ατραϊδης
λαούτο Αγάπιος Τομπούλης,
βιολί Σέμσης(Σαλονικιός)

Go To FileFactory.com

Πόσοι εχθροί μου φαίνονται 
σα μπιστευμένοι φίλοι
μα έχουν φαρμακερή καρδιά
και ζαχαρένια χείλη

Μου πήρε πολλά χρόνια γιά να ωριμάσω και να μπορούσα ν΄ακούσω και να καταλάβω τους μανέδες που είχα σ΄ένα ράφι και υπομονετικά με περίμεναν.

Ο μανές δεν είναι αυτό που νόμιζε ο Ζ. Παπαντωνίου που θεωρούσε τον εαυτό του "πολιτισμένο Ευρωπαίο" (όπως νόμιζα κι εγώ τον δικό μου εαυτό). Ο μανές θέλει ωριμότητα, να έχεις ζήσει τη ζωή, απ΄την καλή κι απ΄την ανάποδη, να έχεις επεξεργαστεί τις εμπειρίες, να έχεις εξάγει συμπεράσματα. Να έχεις, σα σημερινός ακροατής, γερή και συγκροτημένη ψυχική δομή γιά να μη σε καταθλίβουν, να μη σε ρίχνουν. Να μπορείς να βιώσεις και να καταλάβεις το συμπυκνωμένο νόημα. 
Διάβασα χιλιάδες χιλιάδων σελίδες που περίγραφαν την αγάπη, ερωτικά πάθη κλπ. και έφτασε μιά στιγμή που άκουσα τον άλλο αριστουργηματικό Ματζόρε μανέ με τον Κώστα Μασσέλο-Νούρο που λέει,

Πολλές φορές με πλήγωσες κι είπα να σε μισήσω,

μα σκέφτομαι πως δεν μπορώ δίχως εσέ να ζήσω

και σκέφτηκα πως με δυό γραμμές λέγεται αυτό που συγγραφείς χρειάζονται ένα ολόκληρο βιβλίο γιά να το εκφράσουν, όσο κι αν αυτό αποτελεί μιά απλοποίηση.

Ο παραπάνω εικονιζόμενος Δημήτρης Ατραϊδης ήταν ένας υπέροχος τραγουδιστής. Πήγα να γράψω ερμηνευτής αλλά έδιωξα αμέσως τη λέξη με βδελυγμία. Οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν ερμηνευτές, πάλλονταν και βράζαν οι ίδιοι την ώρα που χτυπούσαν τα τραγούδια. Η σύγχρονη λέξη ερμηνεία είναι παγωμένη. Ο τραγουδιστής έχει γίνει μέσον, καλό ή κακό, που μεταφέρει. Αυτοί δεν ήταν μέσον, δεν ήταν η λάβα, ήταν το ίδιο το ηφαίστειο.

Ο Ατραϊδης ήταν ένα μικρασιάτικο ηφαίστειο. Λαϊκός άνθρωπος, ως το τέλος της ζωής του, αδιάλλακτος όπως ο Βαγγέλης Παπάζογλου, δεν ήθελε ν΄αλλάξει και καλά έκανε. Άφησε πίσω του βαθιά ίχνη, πολλά απ΄αυτά δύσκολα να ακουστούν, μιά και στ΄αυτιά μας έχουν καθήσει δυτικές μεμβράνες. 

Πλησιάστε τον, εσείς που θέλετε να μπείτε βαθύτερα στο συναίσθημα. Κατεβείτε μέσα στο ηφαίστειο του Δημήτρη Ατραϊδη και μη βιαστείτε να κρίνετε ή να βγείτε έξω...