O σερέτης

(Έχοντας δει πολλλές επισκέψεις στο σημείωμα αυτό, υπόσχομαι πως πολύ σύντομα θα γραφτεί το συμπληρωματικό του, "Ο νταής". Μόλις είναι έτοιμο, θα προσθέσω το link)


Υπάρχει μιά διαρκής και ανακυκλούμενη συζήτηση στα Forum γιά το "ρεμπέτικο" γύρω από διάφορες λέξεις-κλειδιά ίσως και υπερβολική, από ένα σημείο και πέρα. Πλάστηκαν κάποτε κάποιες λέξεις και χρησιμοποιήθηκαν ελεύθερα. Οι λαϊκοί άνθρωποι δεν έχουν σχέσεις με τους ορισμούς. Συλλαμβάνουν γρήγορα κάποια "ρινίσματα" του χαρακτήρα των άλλων και τους κολλάνε ένα παρατσούκλι ή μιά λέξη που κλείνει πολλά και διφορούμενα μέσα της. Ο Μάρκος Βαμβακάρης μπερδευόταν, και με το δίκηο του ο άνθρωπος, όταν του ζητούσαν να ορίσει τι είν΄αυτό και τι το άλλο. Ήταν σα να τον έβαζαν να σκέφτεται την αναπνοή του...


Χωρίς να νιώθω να μου κόβεται η αναπνοή, πιάνω μιά απ΄τις
επίμαχες λέξεις, το σερέτης .


1. Λεξικόν ΕΛΛΗΝΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΟΝ υπό Θεμ. Κτενά, δικηγόρου - ΕΝ ΣΜΥΡΝΗ ΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ "ΑΜΑΛΘΕΙΑΣ", 1896


σερέτης, δύστροπος (τσιτίν, χουιλού, γιανάζ, τερς)
δυστροπώ, σερασέτ ιτ

_________________________

2. ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΣΜΥΡΝΗ, Σωκράτη Α. Προκοπίου, Αθήνα 1949


Γλωσσάριον
σερετιά η, στρεψοδικία (= σκόπιμη διαστροφή της αλήθειας)

_____________________

3. ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΠΙΑΤΣΑΣ, Βρασίδα Καπετανάκη, Αθήνα 1962


σερέτης, ο = ο δύστροπος, ο φίλερις, ο ζόρικος
σερετιλίκι = η ψύχωσις του σερέτη να ξύνει τα νύχια του γιά καυγά

_______________________

4. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, Ν.Π. Ανδριώτη


σερέτης, επιθ., δύστροπος/ τουρκ. siret

___________________________

5. ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, Εμμ. Κριαρά

σερέτης ο, θηλ. -ισσα, ουσ. άνθρωπος ζόρικος, ευέξαπτος, "βαρύς" (συνων. δύστροπος). τουρκ.
siret

________________________

Πρώτα, λίγο ανορθόδοξα... Την τριλογία του "Νονού" του F.F.Coppola την ξέρετε. Ο Μάρλον Μπράντο, στο ρόλο του "Νονού" ήταν ένας απόλυτα πειστικός σερέτης-



Η ήρεμη δύναμη. μιλούσε ελάχιστα, ήταν δίκαιος, δεν ήθελε άσκοπη βία, έβλεπε μακριά. Είχαν δει πολλά τα μάτια του, ήταν κουρασμένος και ώριμος. Ο γιός του που ανέλαβε τα ηνία (Αλ Πατσίνο) είχε τα χαρακτηριστικά της νεότερης γενιάς. Τριπλά σκληρός, αποφασιστικός και βίαιος.

Οι συγκρίσεις είναι μιά επικίνδυνη μέθοδος, χρήσιμη όμως σε κάποιες περιπτώσεις, τηρουμένων πάντα των αναλογιών.

Ο Ηλ. Πετρόπουλος στο βιβλίο του "Το άγιο χασισάκι", αφιερώνει ένα κεφάλαιο στο σερετιλίκι. Ομολογεί πως δε μπορεί να εξηγήσει επακριβώς τη λέξη και δίνει τρία παραδείγματα μικρών ιστοριών γιά να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα.
Η μία, μ΄ένα γερο-σερέτη που κατασφάζει ένα νέο παλληκάρι, άνευ λόγου και αιτίας (...).


Η δεύτερη, γιά ένα τσιρίμπαση που δε τσιμπάει στη βία αλλά την προσπερνάει και η τρίτη, μ΄έναν άλλο σερέτη που παρεμβαίνει γιά να απειλήσει και να προστατεύσει τον συγγραφέα.



Χτίζω τα λίγα που έχω να πω στη δεύτερη περίπτωσ γιατί θεωρώ πως η αποφυγή βίας είναι χαρακτηριστικό των έξυπνων ανθρώπων. Ακόμα, γιατί πάντα σεβόμουνα τους ήσυχους, τους μετρημένους, τους κατασταλαγμένους. Θεωρώ όμως σαν αυτονόητο (και γιά τον ίδιο μου τον εαυτό), ότι ένας άνθρωπος που δίνει μιά τέτοια εικόνα, έχει όλα τα δικαιολογητικά να μεταβληθεί σε θεριό ανήμερο, σε φρενιασμένη θεριστική μηχανή, αν προκληθεί. Τα τρέχοντα λεξικά βέβαια αδυνατούν ολοσχερώς να εξηγήσουν λέξεις-έννοιες της φάρας που έχουν σύνθετο περιεχόμενο. Δε μπαίνουν σε λεπτομέρειες, λειτουργούν με τη λογική μεταφραστικής μηχανής και αρκούνται με την εξήγηση ζόρικος .


Ο γνήσιος σερέτης δεν είναι οργίλος, προκλητικός, βίαιος. Γίνεται όλ΄αυτά όταν δεν έχει άλλες επιλογές και χρειάζεται να τονίσει τη θέση του, την εξουσία και την προσωπική του αξιοπρέπεια. "Ο κάθε μάγκας, ο κάθε νταής δεν είναι σερέτης", έγραφε ο Ηλ.Πετρόπουλος. Ο σερέτης δεν επιδεικνύεται σε καμιά απ΄τις εκδηλώσεις του. Είναι αποτραβηγμένος. Αφήνει τους άλλους, τους υποτακτικούς του, να καθαρίζουν γιά πάρτη του. Ο ίδιος τά΄χει ξεπεράσει αυτά Έχει φτάσει στην κατάσταση να διοικεί, να σκέφτεται γιά λογαριασμό άλλων και ν΄αφήνει τα φιντάνια να βγάζουν τα φίδια απ΄τις τρύπες. Η σοβαρότητα λυγίζει και σίδερα. Όλοι την καταλαβαίνουν, όλοι τη σέβονται, εκτός απ΄αυτους που είναι ανώριμοι και μωροφιλόδοξοι βλάκες.


Προτείνω σε όσους/ες δε το ξέρουν και δε τό΄χουν διαβάσει, το "Τουμπεκί" του Πέτρου Πικρού (εκδ. ΚΑΚΤΟΣ). Μέσα εκεί περιγράφεται ο μοναδικός τσιρίμπασης που έχει καταγράψει η ελληνική λογοτεχνία. Οι ωραιότερες σελίδες του βιβλίου είναι αυτές που περιγράφουν την ατμόσφαιρα ανάμεσα στον Αράπη (τον ήρωα του βιβλίου) και τον αστυνομικό που τον επιτηρεί. Το βιβλίο του Πετρόπουλου "Το άγιο χασισάκι" είναι επίσης πολύ κατατοπιστικό.


Στο http://www.e-orfeas.gr/singing/rebetiko/1502-article.html θα βρείτε ένα ιδιότυπο διήγημά μου που περιγράφει ακριβώς ένα τέτοιο τύπο ανθρώπου.


Αυτά γιά τους σερέτηδες
Με τις υγείες σας!