Οι ρεμπέτισσες του ΄30 και ο Πάνος (2)

Τίτλος : Οι ρεμπέτισσες του '30 - Οι πιό ελεύθερες γυναίκες της νεότερης Ελλάδας
ANO KATO RECORDS

Tηλ.: 2310 516 515 FAX : 2310 545 113

http://www.anokato.gr/ info@anokato.gr

Tα CD's που περιέχουν παλιά ρεμπέτικα, ιδίως αυτά που αναφέρονται στα "σμυρνέικα" υποφέρουν, συνηθέστατα, από μιά υπερβάλλουσα σοβαρότητα, καθαγιασμό και δοξολογίες, κρυμένες ή φανερές, έμμεσες, τύψεις ενοχής (και δικαιολογημένα). Ένας που δε πέφτει σ΄αυτό το λάκκο είναι ο Πάνος Σαββόπουλος.

Ο Πάνος είναι παλιός φίλος, αλλά αυτό το σημείωμα δεν είναι μεροληπτικό.

Στην Ελλάδα, από αρχαιοτάτων χρόνων, τρωγόμαστε πάντα με τα ρούχα μας και αναμεταξύ μας. Όλοι εναντίον όλων και ο καθένας μοναχός του. Η Ελλάδα καταβρόχθιζε πάντα τα παιδιά της. Γνωστά πράγματα...

O Πάνος ο Σαββόπουλος, που έχει τόσους εχθρούς όσους και συμπαθούντες φίλους, μπήκε αργά στο χώρο. Με βήματα τροχάδην, πήρε μιά θέση, όχι άνευ σημασίας. Έχει όρεξη, είναι φρέσκος, μεθοδικός στη δουλιά του, σπινθηροβόλος, απρόβλεπτος, λέει αυτά που λέει και γράφει αυτά που γράφει μ' ένα δικό του, ξεχωριστό τρόπο. Είναι ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ. Είναι και εφευρετικός, καυστικός, γαργαλάει και, ΚΑΤΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ, είναι ίσως ο μόνος που τραβάει νήματα που ενώνουν, ή προσπαθούν να ενώσουν, το τότε με το σήμερα.

Όσοι/ες διαβάζετε αυτές τις γραμμές, προφανώς, θα σκέφτεστε, "α, δε θα είσαι, είπες, μεροληπτικός, ε;"

Όχι, δεν είμαι. Λίγη υπομονή όμως...

Αυτό το CD λοιπόν, εκφράζει την άποψη που έχει ο Π. Σαββόπουλος για τις "ρεμπέτισσες" του ΄30. Εκεί, έχω να πω κάποια πράγματα...

Πριν απ' όλα, οι στίχοι των τραγουδιών που περιγράφουν κάποιες "σκληρές" γυναίκες, γράφτηκαν από άντρες στιχουργούς. Το σημειώνει, άλλωστε, και ο ίδιος. Το ότι το έκαναν, μ' αυτό τον τρόπο, τους τιμά. Σε πρώτη ματιά, φαίνεται σα νά'ναι και "αυτοκριτικοί". Σα να "γελοιοποιούν", αν θέλετε, σα να βάζουν υπό ερωτηματικό τη μαγκιά, στην οποία απευθυνόταν ο κύριος όγκος της παραγωγής τραγουδιών. Όποιοι κι αν ήταν οι λόγοι, πριν πάμε παρακάτω, μάλλον τα τραγούδια αυτά αποτελούν μοναδικό φαινόμενο, ίσως και σ' όλο τον κόσμο της μουσικής. Αν με διέκρινε μιά εθνική αυταρέσκεια θα τελείωνα κάπου εδώ, δαφνοστεφανώνοντας αυτούς που τά'φτιαξαν. Τα πράγματα όμως δε νομίζω πως είναι έτσι απλά. Πριν απ' όλα, όπως παρατήρησε κι ένας ξένος ερευνητής του ρεμπέτικου, οι στίχοι των τραγουδιών δε γράφτηκαν γιά να προσφέρουν υλικό μελέτης στους ερευνητές, αλλά γιά να πουλήσουν. Ελπίζω ότι αυτό είναι γενικά αποδεκτό.

Όσο προχωράει η έρευνα γιά το ρεμπέτικο, φαίνεται να βγαίνουν στο φως στοιχεία που αποπνέουν - πώς να το κάνουμε; - κάποιες δυσοσμίες. Μιλώντας πολύ χοντρικά, η περίοδος '3ο με '36 ήταν μιά εποχή οργασμιακής παραγωγής τραγουδιών, με τα απαραίτητα "αλληλομαχαιρώματα", κλεψίματα συνθέσεων, εκμετάλλευση θέσεων εξουσίας στις δισκογραφικές εταιρίες, "ο θάνατός σου, η ζωή μου" κλπ.

Παράξενο; Όχι, καθόλου. Δεν ήταν μόνο ότι οι εποχές που ήταν πολύ δύσκολες, η Ελλάδα ήταν πάντα έτσι και έτσι συνεχίζει...

Μιά σειρά από παραμέτρους όπως, η απελπιστικά δύσκολη οικονομική κατάσταση το 1930, η το οικονομικό κραχ, η αιμοραγούσα τραυματική εμπειρία της Μικρασιατικής καταστροφής, το σβήσιμο των ελπίδων ανάμεσα στους πρόσφυγες, οι κακιές οικιστικές συνθήκες, το πεσμένο ηθικό και η έλλειψη ελπίδων γιά έξοδο απ' το τούνελ, ο ρατσισμός των Ελλαδιτών και η σύγκρουση ανάμεσα στα εδώ αυστηρά έθιμα, σε αντιπαράθεση με τα πιό ελεύθερα του αστικού πληθυσμού των Σμυρνιωτών, η αναγκαστική έξοδος των γυναικών στην παραγωγή και η οικονομική τους "απαγκίστρωση" από την οικογένεια και τους όποιους "προστάτες", oι ψυχολογικοί μηχανισμοί που αναπτύσσει η φτώχεια γιά να μη τρελαθεί, ο πατροπαράδοτα δυσκολόκαμπτος και (αφηρημένα) αισιόδοξος χαρακτήρας του Έλληνα και της Ελληνίδας, είναι ένα μέρος από τις αιτίες δημιουργίας αυτών των τραγουδιών. Παραπέρα, το φεμινιστικό κίνημα στην Αμερική και στην Ευρώπη που ήρθε κουτσουρεμένο (ως συνήθως) στην Ελλαδίτσα, το μυαλό, οι ατέλειωτες εμπνεύσεις και η πονηριά του Τούντα - γιατί μάλλον μ' αυτόν ξεκίνησε η μόδα αυτών των τραγουδιών γιά τις "έτσι" γυναίκες, και αυτοί που τον ακολούθησαν γιατί το πράγμα είχε ζήτηση, μπορεί να αποτελούν κάποιες ακόμα εξηγήσεις.

Σ΄ότι αφορά τη ζήτηση, θα μπορούσε κανείς να πει ότι την ανδρική πιάτσα τη βόλευαν αυτά τα τραγούδια με το "ανατρεπτικό" περιεχόμενο, στο επίπεδο που "έσπρωχναν" τις γυναίκες σε παραπλήσιες "εξεγέρσεις" και συμπεριφορές. Όσο περισσότερες τέτοιες, τόσο πιό εύκολος ο τουρισμός σε γυναικείες αγκαλιές, χωρίς το φόβο της κουλούρας του γάμου.

Κάτι άλλο είναι πως, τα ρεμπέτικα ήταν, τελικά, τραγούδια της νεότητας. Στη διάρκεια της νεότητας κοστίζει πολύ λιγότερο να "περιφρονείς τα πλούτη", "νά'χεις ανοιχτή την αγκαλιά", να μη "νοιάζεσαι για το τι θα πει ο κόσμος", να "ρίχνεις πιστολιές", να προτιμάς την εργατιά, άντε και τα ψαραδάκια (που δε νομίζω ότι πείναγαν), από τους αρχοντόμαγκες, να λες, έστω και βαριεστημένα όπως το λέει η Ρίτα η Αμπατζή στο τραγούδι του Π. Τούντα "Φτώχεια μαζί με την τιμή", "να ζήσει η φτώχεια"...

Τώρα, το αν οι νεαρές "ρεμπέτισσες" του '30 δεν ενδιαφερόντουσαν γιά τα λεφτά και το γάμο, μπορώ να το δεχτώ σα τάση γιά μερικά χρόνια. Μόλις όμως αυτά άρχισαν να περνάν και τα βιολογικά ρολόγια να χτυπάνε σα γιγάντια ξυπνητήρια μέσα τους άφησαν, σχεδόν όλες, τ' αστεία και απέσυραν εαυτούς, ή τις απέσυραν οι σύζυγοι. Όχι; Και στη συνέχεια, ράψαν και το στόμα τους, γιά ευνόητους λόγους. Όχι;

Αδυνατώ να αφεθώ στη φασουλομαγκίτικη μέθη της θεοποίησης διαφόρων περιοχών του ρεμπέτικου. Καταλαβαίνω τις ανάγκες της δημιουργίας ειδώλων, άντε ας πούμε ότι καταλαβαίνω και τον σημερινό Νίκο Καρβέλα που φωνάζει με ειρωνική (;) διάθεση και σε ρυθμό ξεπερασμένου ροκ, "μη την ψάχνεις αλλού, μία είν' η λύση, τα λεφτά, το φαϊ και το γαμήσι", καταλαβαίνω ότι όλ' αυτά γαργαλάνε, αλλά...

Ανήκω σ' αυτούς που δε συμφωνούν πως το ρεμπέτικο ύμνησε τη γυναίκα (υπάρχουν, άραγε, κι άλλοι; Πού είναι;)

Πιστεύω πως το ρεμπέτικο, κύρια η Πειραιώτικη "σχολή" και μετά, ήταν μιά ανδρική ονείρωξη που κλάφτηκε, διαμαρτυρήθηκε και παρακάλεσε, από θέση αδυναμίας, τις γυναίκες. Ουσιαστικά όμως, τις χρησιμοποίησε. Οι Μικρασιάτες ήταν πιό ανθρώπινοι, πιό κομψοί, πιό ερωτιάρηδες, πιό ζουμεροί, πιό τολμηροί. Και στα στιχουργικά πειραματάκια τους και, ΣΑΦΩΣ, συνθετικά. Οι υπόλοιποι, όταν στραγγαλίστηκαν "οι άλλοι"(οι Μικρασιάτες) και ανάπνευσαν πιό ελεύθερα, γύρισαν στα πιό σίγουρα στεγανά - σ' ότι αφορά τη στάση απέναντι στις γυναίκες - που είχαν και πριν το '22.

Η κουβέντα είναι πολύ μεγάλη και θα χαθούμε. Ας τελειώσω λέγοντας πως αυτός που, κατά γενική ομολογία, "ύμνησε" περισσότερο τις γυναίκες, έχει μέσα στους στίχους του ισάριθμες προειδοποιήσεις γιά το γυναικείο ποιόν και προτρέπει, με διάφορους τρόπους, να τις αποφεύγουμε. Όχι να αποφεύγουμε να τις γευόμαστε βέβαια, αλλά ότιδήποτε άλλο. Εννοώ τον Βασίλη Τσιτσάνη

Πέρα απ' όλ' αυτά που, μάλλον, θα θεωρηθούν αιρετικά, εξυπνακίστικα, άσχετα, το CD που επιμελήθηκε ο Π. Σαββόπουλος έχει μιά έξυπνη επιλογή τραγουδιών, λίγα και ξεκάθαρα στοιχεία (απόψεις), πολύ καλό ήχο (επεξεργασία), στοιχεία που πάντα χαρακτηρίζουν αυτά που αναλαμβάνει. Το CD "Ρεμπέτισσες του ΄30" έχει άποψη. Είναι αδιάφορο, κατά τη γνώμη μου, αν συμφωνεί κανείς μ' αυτήν ή όχι. Στο κάτω κάτω, διαφέρει από τη συνταγή των τελευταίων ετών, ότι βρίσκουμε μιά σειρά από τραγούδια σε καλή κατάσταση, βάζουμε ένα τίτλο που να ψιλοπείθει ότι αποτελούν μιά θεματική ενότητα και τα σερβίρουμε στην αγορά.